Jeugdreuma

Een ontsteking van een of meer gewrichten heet artritis. Een gewricht verbindt botten. Zo worden het boven- en onderbeen verbonden door de knie. Het menselijk skelet heeft veel verschillende gewrichten.

Artritis kan ook voorkomen bij kinderen. Alle langdurige gewrichtsontstekingen bij kinderen onder de zestien heten samen jeugdreuma of juveniele idiopathische artritis (JIA). In Nederland hebben tussen 2000 en 3000 kinderen een vorm van jeugdreuma.

De oorzaak van jeugdreuma is nog onbekend. Bij jeugdreuma valt het afweersysteem eigen weefsels en organen aan (dat heet een auto-immuunziekte). In dit geval valt het de eigen gewrichten aan, die hierdoor gaan ontsteken.

Bij een gewrichtsontsteking is het gewricht rood, warm, gezwollen en stijf. Ook het gebied er omheen kan rood en warm zijn. Belasten en bewegen doet veel pijn. Ook in rust kan het gewricht gevoelig zijn. Stijfheid is vaker erger na een tijd stil zitten of liggen (startstijfheid).

Er zijn verschillende vormen van jeugdreuma:

Oligoarticulaire jeugdreuma
Bij deze vorm zijn maar enkele gewrichten van het lichaam aangetast. Meestal zijn dit de enkel, knie of heup. Het verloop is meestal mild en de aandoening is goed te behandelen. Er kunnen zich wel twee problemen voordoen:

• De iris kan ontstoken raken. Regelmatige controle door een oogarts is erg belangrijk, om te voorkomen dat blindheid ontstaat.
• Door ongelijke beengroei kan een kind mank gaan lopen. Het dragen van een schoenverhoging kan helpen. Het is belangrijk om bij deze kinderen de groei zorgvuldig te controleren.

Polyarticulaire jeugdreuma
Bij deze vorm zijn meerdere gewrichten van het lichaam aangetast. Vaak zijn de gewrichten rechts en links in het lichaam aangedaan. Ook de kleine gewrichten in de handen en voeten doen mee. De ontstekingen blijven lang aanwezig, waardoor veel activiteiten moeilijk gaan. Bij sommige kinderen leiden de ontstekingen tot ernstig beschadigde gewrichten. Andere kinderen herstellen volledig.

Systemische jeugdreuma
Bij systemische jeugdreuma (ziekte van Still) zijn niet alleen de gewrichten aangedaan, maar ook organen als het hartzakje, de milt, het longvlies, de lever of de lymfeklieren. Meestal zijn er veel gewrichten ontstoken. In actieve periodes van de ziekte heeft het kind hoge, piekende koorts, rode vlekjes op de huid en voelt het zich ziek. Ook kunnen bloedarmoede en gewichtsverlies voorkomen.

Het stellen van de diagnose jeugdreuma is niet gemakkelijk. De arts vraagt uitgebreid naar de klachten en doet een uitgebreid lichamelijk onderzoek. Ook zal hij het bloed laten onderzoeken op reumafactoren. Toch is dit niet genoeg om jeugdreuma duidelijk aan te tonen (of uit te sluiten).

Eventuele gewrichtsbeschadigingen zijn te zien op een röntgenfoto. Maar deze beschadigingen komen niet vaak voor bij jeugdreuma in de beginfase. Soms haalt de arts wat gewrichtsvocht uit het gewricht, met een dunne holle naald. Deze ‘punctie’ wordt onder de microscoop bekeken.

Het vaststellen van het ziektebeeld is ook moeilijk omdat gewrichtsontstekingen zich bij allerlei (kinder)ziekten kunnen voordoen. Pas als een gewrichtsontsteking langer duurt dan drie maanden kan men van jeugdreuma spreken.

De behandeling van jeugdreuma bestaat uit een combinatie van therapieën. Medicijnen tegen pijn en ontstekingen, oefentherapie en adviezen (bijvoorbeeld over bewegen, hulpmiddelen, aanpassingen).
Welke behandeling nodig is, hangt af van de ernst van de ziekte en de effectiviteit van de behandeling. Vaak vindt de behandeling plaats door een gespecialiseerd team.
Hierin zitten bijvoorbeeld een:

• (kinder)reumatoloog
• kinderarts
• fysiotherapeut
• oefentherapeut
• ergotherapeut
• speltherapeut
• reumaverpleegkundige
• psycholoog

Medicatie
Een eenvoudige pijnstiller is paracetamol. Bijvoorbeeld als bewegen of slapen slecht gaat door de pijn. Als de pijn steeds terugkomt, kan het helpen de pijnstiller met een vaste regelmaat in te nemen. Als dit onvoldoende werkt, worden vaak ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s) voorgeschreven. Voorbeelden hiervan zijn ibuprofen, diclofenac of naproxen. Deze middelen kunnen als bijwerking maagklachten geven.

Klassieke ontstekingsremmers zijn corticosteroïden. Deze kunnen in tabletvorm of als injectie worden toegediend. Injecteren kan zowel in het ontstoken gewricht als in de bil. Het zijn krachtige geneesmiddelen, maar ze hebben helaas ook nogal wat bijwerkingen. Andere ontstekingsremmers zijn methotrexaat, sulfasalazine en biologische ontstekingsremmers.

Met de juiste behandeling lukt het meestal om jeugdreuma onder controle te houden. Na een paar jaar verdwijnt de aandoening vaak. Soms houdt een kind er beschadigde gewrichten aan over. Een vervangende gewrichtsprothese kan er dan voor zorgen dat goed bewegen weer mogelijk is. Gewoonlijk stelt de arts zo'n ingreep zo lang mogelijk uit. Dan kunnen de botten van het kind eerst verder groeien.

Oefentherapie en ergotherapie
Fysio- of oefentherapie is een belangrijke vorm van behandeling. Worden de klachten minder hevig? Dan is het juist belangrijk regelmatig te bewegen. Hierdoor blijven de gewrichten soepel, de spieren sterk en leert het kind een goede houding. Ook neemt de pijn daardoor af.

Een ergotherapeut leert kinderen omgaan met de beperkingen die ze hebben. Soms maakt een ergotherapeut spalkjes. Deze voorkomen dat een gewricht in een verkeerde stand vergroeit (contractuur).

Ook thuis is het belangrijk om te blijven bewegen zoals bij de therapie is geleerd. Wissel activiteiten wel regelmatig af met rustmomenten. Sporten als fietsen en zwemmen zijn vaak heel geschikt om in beweging te blijven.

Bij pijn en stijfheid kunnen warme kompressen of een warm bad de pijn laten afnemen. Bij een actieve ontsteking (een rood, warm, dik gewricht) is warmte minder geschikt. Soms zijn koude kompressen dan prettig. Leg het gewricht zo mogelijk hoog en houd het koel met een natte omslag of ijs. Wikkel het ijs in een theedoek zodat de huid niet bevriest.

De complicaties van juveniele artritis zijn een stijve rug, schade aan de gewrichten en verminderd of beperkt zien. In uitzonderlijke gevallen kunnen organen zoals het hart en de longen aangetast raken. Als de groei van de gewrichten beperkt wordt, kunnen kinderen armen en benen van ongelijke lengte krijgen.

Informatie van het reumafonds
www.reumafonds.nl/informatie-voor-doelgroepen/patienten/vormen-van-reuma/jeugdreuma

Reumafonds
www.reumafonds.nl/